De onbalansmarkt en andere verdienmodellen voor je thuisbatterij

De aanschaf van een thuisbatterij in combinatie met zonnepanelen, loopt vaak flink op in de kosten. De terugverdientijd van deze investering wordt vaak als te lang beschouwd. Maar wist je dat dat niet per se waar is?

Er zijn mogelijkheden om met je thuisbatterij op de energiemarkt geld te verdienen en de aanschafkosten een stuk sneller eruit te halen!

Want met de hoeveelheid duurzaam opgewekte stroom die we inmiddels in België hebben, bieden zich een aantal kansen die met grijze stroom voorheen niet mogelijk waren!

We geven je een rekenvoorbeeld wat dit voor jou kan betekenen. Lees in ons artikel wat er voor mogelijkheden zijn om meer uit je thuisbatterij te halen dan alleen groene stroom wanneer je hem nodig hebt. 

Er zijn twee mogelijkheden om slimmer met je thuisbatterij en/of zonnepanelen om te gaan:

1. Handelen op de energiemarkt

• Anticiperen op EPEX-day-aheadprijzen.
• Deelname aan de onbalansmarkt.
• Intraday markt.
  

2. Het verbruik van je eigen zonne-energie verhogen

• Voorkom boetes of terugleverheffingen voor het terugleveren van jouw eigen opgewekte energie.
• Zwak het effect af van het verschil tussen in-verkoopprijzen van energie. 

We gaan allebei de mogelijkheden nauwkeurig bekijken. 

Handelen op de energiemarkt

Anticiperen op  EPEX-day-ahead prijzen

Als je een dynamisch energiecontract hebt, weet je al dat de energieprijzen op de energiemarkt de dag van tevoren zijn vastgesteld. Voor elk uur op de volgende dag komt er een voorspelling op basis van het verwachte aanbod en de vraag. Dit heet EPEX-day-ahead prijzen (vroeger APX-day-ahead-prijzen) en de handel hierin vindt plaats op de EPEX-Spot.

Het weer speelt voor hernieuwbare energie-prijzen een belangrijke rol: hoe meer zon en wind, hoe groter de verschillen tussen de hoogste en laagste stroomprijzen. Logisch, want hoe meer energie zonnepanelen en windmolens opwekken, hoe meer energie zij produceren.  

Met een dynamisch energiecontract kan je dus energie gebruiken wanneer de prijzen laag zijn, door bijvoorbeeld een wasmachine aan te zetten of je laadpaal voor je elektrische auto te gebruiken. Met een thuisbatterij sla je goedkope stroom op om op een later moment te gebruiken. Lees meer over de beste merken voor elektrische laadpalen in ons artikel.

Als particulier heb je echter geen invloed op de energieprijzen. De grote energiemaatschappijen handelen op basis van verwachtingen en geven deze prijzen door aan hun klanten. Ook al komen de voorspellingen vaak niet precies met de werkelijkheid overeen. 

Jij als consument hoeft hier echter de energiemarkt niet elk uur in de gaten te houden of iets te doen: Je HEMS (Home Energy Management System) regelt dit automatisch voor jou.

De enige manier om financieel voordeel te hebben en te plannen, is door de energieprijzen van tevoren te weten.

Voorwaarden:

• Je hebt een dynamisch energiecontract.
• Je hebt een slimme meter.
• Een thuisbatterij is niet nodig, maar wel handig.

Deelname aan de onbalansmarkt

Voordat we verder ingaan op hoe je meedoet aan de handel in onbalans, moeten we natuurlijk eerst de vraag beantwoorden: wat is onbalans? 

Onbalans is - zoals het woord al zegt - een onevenwicht van aanbod en vraag op de energiemarkt. Omdat er steeds meer hernieuwbare energie wordt geproduceerd, die afhankelijk van het weer is, raken deze twee bepalende factoren soms uit balans. 

Stel dat het weer onverwachts zonnig is en er meer zonne-energie geproduceerd wordt dan afgenomen kan worden. Dit kan resulteren in negatieve energieprijzen. Dit betekent dat je eigenlijk geld toe krijgt als je stroom afneemt. In de theorie tenminste.

En het tegendeel gebeurt ook: Het weer is onverwachts slecht of er zijn technische storingen in de productiefaciliteiten. Dan is de daadwerkelijke energieprijs veelal hoger. 

De onbalans handel is een manier om weer evenwicht in de energiemarkt te brengen. 

Anders dan de day-ahead-prijzen, reageert de onbalansmarkt elk kwartier. Dus  in realtime op onbalansen die ontstaan zijn. 

TSO's (Transmission system operators), zoals Elia in België, zorgen ervoor dat de netfrequentie altijd op 50 Hertz blijft. Als er een onevenwicht is, stuurt Elia een signaal naar de BSP's (de balanceringsdienstverleners) om balanceringsenergie te gebruiken en het evenwicht te herstellen. De noodzakelijkheid is duidelijk: het stroomnet moet gelijkmatig en betrouwbaar stroom blijven leveren voor iedereen.

Kan je als particulier aan de onbalansmarkt meedoen?

Ja! Maar je hebt een partij nodig die deze service aanbiedt. En een specifieke software op je batterij die zelfstandig laadt en ontlaadt op momenten dat het gunstig is, is hiervoor nodig.

Als je aan deze voorwaarden voldoet, hoef je zelf verder geen moeite te doen. Je software stuurt je batterij dynamisch aan en jij ziet bijvoorbeeld op een app wat je winsten zijn. Dit kan dan met je energiecontract worden verrekend. 

Verder raakt de rol van een aggregator ook steeds interessanter. 

Een aggregator is een bedrijf dat flexibiliteit van meerdere kleine gebruikers of producenten bundelt en deze gecombineerde capaciteit aanbiedt op de markt voor groothandel, balancering of congestie. 

Een aggregator kan deze flexibiliteit aanbieden aan verschillende partijen zoals BRP’s (Balancing responsible party) of BSP’s. Een andere optie is dat de aggregator zelf een van deze rollen aanneemt. Een van de ontwikkelingen die momenteel gaande is, is dat aggregators in de toekomst ook congestiebeheerdiensten aanbieden als congestion service providers (CSP). 

Wat je nodig hebt: 

• een dynamisch energiecontract.
• een slimme meter.
• een thuisaccu met slimme software die de batterij dynamisch aanstuurt.
• een aggregator of aanbieder die een vergunning heeft voor het handelen op de energiemarkt.

Rekenvoorbeeld voor een Pylontech thuisbatterij 

Laten we een voorbeeld nemen uit de praktijk. Tussen september 2022 en oktober 2023 waren er 969 momenten waarop er een verschil van 50 eurocent per kWh/kwartier op de onbalansmarkt was. Als je piekuren gebruikt, kan je dus aardig wat terugverdienen.

Als je nu een thuisbatterij met een omvormer had met een vermogen van 3.552kW en een opslagcapaciteit van 14,21 kWh, bijvoorbeeld de Pylontech Force-L2,  had je elk kwartier 0,88 kWh op kunnen laden. 

Voor een nettowinst betekent dat:

(969 onbalansmomenten x 0,88 opgeladen kWh ) x €0,5 verschil/kwartier = 426,36 € voor deze periode.

Intraday Markt

De intraday markt zit een beetje tussen de day-ahead en de onbalansmarkt in.Als onbalans voorspelbaar wordt, kan nog op dezelfde dag gehandeld worden.

Elke dag van het jaar om 15:00 uur worden kwartieren van stroomprijzen verhandeld op deze beurs om dreigende onbalansen op te lossen. 

Op de intraday markt is er een belangrijk verschil met day-ahead trading. Bij day-ahead transacties wordt de prijs bepaald door het 'merit order' principe. Dit betekent dat de laatste geaccepteerde bieding de prijs voor alle transacties bepaalt. 

Maar op de intradaymarkt worden de prijzen vastgesteld door een proces genaamd "pay-as-bid". Dit betekent dat de prijzen worden bepaald op basis van elke afzonderlijke transactie die plaatsvindt. Als een koper bereid is een hogere prijs te betalen dan wat een verkoper vraagt, dan wordt de transactie gesloten. 

Dit betekent dat er geen vaste prijzen zijn op de intradaymarkt zoals op de day-ahead markt. De prijzen variëren afhankelijk van het moment waarop de transactie doorgevoerd is.

Voor jou als particulier met maar één thuisaccu is deze handel niet per se toegankelijk geweest. Want de minimale eenheid om mee te kunnen doen is 1MW. Daar zou je zo’n 500 thuisaccu’s voor nodig hebben. Maar met de uitbreiding van de handelszones op de EPEX Spot in 2024 is het kleinste ticket inmiddels maar 0.1 MW voor Duitsland, Oostenrijk, België, Nederland, Frankrijk en Zwitserland.

Vraagtekens en risico’s

Zoals bij elke transactie op een beurs, zijn er bepaalde risico’s of onverwachte gebeurtenissen die een handel minder lonend kunnen maken. Dit is ook het geval voor energy trading. 

Jijzelf hebt eigenlijk geen invloed op aankoop of verkoop op de energiebeurzen. Dus dit is anders als wanneer je een eigen aandelenportefeuille beheert. 

Toch heb je een sfeer van invloed: door je eigen thuisbatterij of een heel netwerk van batterijen te benutten, is het mogelijk om meer besparingen of zelfs winst uit je energierekening te halen.

Andere punten om bij stil te staan:

• Het kost een beetje moeite om de spelregels uit te zoeken en te begrijpen.
• Er is geschikt apparatuur en software nodig om met je thuisaccu mee te kunnen doen.
• Je bent afhankelijk van derde partijen die een vergunning hebben om de energiemarkt op te mogen gaan.
• Zodra er minder onbalans ontstaat (door meer deelnemers op de markt), is het mogelijk dat het principe onbalans handel minder aantrekkelijk raakt.

Conclusie energiemarkt

De korte termijn handel met energie is helemaal van nu. Slimme technologie en hernieuwbare energie gaan hand in hand om voor jou zelfs de aanschafkosten van een thuisbatterij te laten dalen.

Hoe meer mensen een thuisbatterij hebben, hoe minder erg de netcongestie in België zal worden en hoe makkelijker het wordt om bijvoorbeeld van de intraday-markt te profiteren.

Het idee om met dalen en pieken oftewel tekorten en overschotten te handelen is niet nieuw. Een dynamisch energiecontract speelt hierop al langer in. De vernieuwing bestaat voor jou als consument om met je eigen opgewekte of opgeslagen energie een deel uit te maken van de voorheen ontoegankelijke energiemarkt.

Eigen verbruik verhogen

Als je zelf nog geen digitale meter hebt maar een terugdraaiende teller, weet je dat je een prosumententarief moet betalen voor het gebruik maken van het energienetwerk. Dit systeem in België werd afgesproken om meer eerlijkheid tussen prosumenten en normale consumenten te creëren.

Als je zoveel mogelijk zelf opgewekte energie gebruikt en een deel ervan opslaat, kun je de hoeveelheid energie die je tijdens drukke momenten terug levert verminderen. 

Zo verklein je de kans op lagere vergoedingen en haal je meer waarde uit je eigen opgewekte energie. Het toevoegen van accu's en een laadpaal aan je zonnepanelen geeft je nog meer controle over mogelijke straffen.

Daarnaast wordt het verschil tussen de prijs die je betaalt voor elektriciteit van het net en wat je krijgt voor terug geleverde elektriciteit steeds duidelijker. Door gebruik te maken van opgeslagen energie, kun je het kopen van elektriciteit tegen hogere tarieven vermijden en zo de waarde van je eigen opgewekte energie maximaliseren.

Een paar handige tips om je eigen verbruik te verhogen:

• Laad je elektrische auto overdag wanneer je veel zonnestroom opwekt.
• Stuur huishoudelijke apparaten zoals een wasmachine via een app aan als je niet thuis bent.
• Gebruik de stroom uit je opgeladen thuisbatterij s’avonds om te koken of tv te kijken bijvoorbeeld.